Механикалық сарғаю - себептері, белгілері, диагностикасы және емі

Мазмұны:

Механикалық сарғаю - себептері, белгілері, диагностикасы және емі
Механикалық сарғаю - себептері, белгілері, диагностикасы және емі
Anonim

Обструктивті сарғаю дегеніміз не?

Обструкциялық сарғаю – механикалық кедергілердің әсерінен өт жолдары арқылы он екі елі ішекке бауыр өтінің ағуының бұзылуынан тұратын патологиялық синдром.

Аурудың синонимдері: обструктивті сарғаю, бауыр асты сарғаюы, ахоликалық сарғаю, резорбциялық сарғаю, бауырдан тыс холестаз.

Өт шығару жолдарының механикалық обструкциясы ұйқы безі мен өт шығару жүйесі ауруларының (өт ағуын реттейтін өт жолдары мен сфинктердің жүйесі) үлкен тобының асқынуы ретінде дамиды және осындай жалпы белгілермен бірге жүреді. терінің, шырышты қабаттардың және склераның сарқыраған боялуы, зәрдің қараюы, нәжістің түсінің өзгеруі, қышыну, іштің ауыруы.

Үдемелі сарғаюдың салдары бауыр жеткіліксіздігі, бүйрек жеткіліксіздігі, іріңді холангит, сепсис, билиарлы цирроз немесе холангит бауыр абсцессі, әсіресе ауыр жағдайларда және білікті медициналық көмек болмаған жағдайда – өлім болуы мүмкін.

Обструктивті сарғаюдың жиі кездесетін себептерінің арасында өт тас ауруы (29% жағдайда) және қатерлі ісіктер (67% жағдайда) бар. 30 жаста өт тас ауруы басым; 30-40 жас тобында сарғаюдың себептері ретінде ісіктер мен холелитиаз бірдей жиі кездеседі. 40 жастан асқан науқастарда ісіктер басым.

Жалпы, обструктивті сарғаю жиі әйелдерде (82%) диагноз қойылады. Алайда өт жолдарының қатерлі бітелуі ерлерде жиі кездеседі (54%).

Обструктивті сарғаюдың себептері

обструктивті сарғаю
обструктивті сарғаю

Бүгінгі таңда өт жолдарының қысылуынан болатын обструктивті сарғаюдың себептері жақсы түсінілген.

Этиологиялық факторларға байланысты олар 5 топқа бөлінеді:

  • Туа біткен аномалиялар өт шығару жүйесінің дамуы: гипоплазия және өт шығару жолдарының атрезиясы;
  • Өт шығару жүйесі мен ұйқы безіндегі қатерсіз өзгерістер өт тас ауруы салдарынан: өт жолдарында тас (тас); он екі елі ішектің дивертикуласы (қабырғаның шығуы) және он екі елі ішектің төмен түсетін бөлігінің ішінде орналасқан үлкен ұлтабар соқыршағының (BDS) стенозы; түтіктердің цикатриялық құрылымдары; кисталар; созылмалы индуративті панкреатит; склерозды холангит;
  • Операция нәтижесіндегі негізгі өт жолдарының тарылуы (өткізгіштердің кездейсоқ зақымдануы немесе дұрыс тігу нәтижесінде пайда болған);
  • Ұйқы безі-гепатобилиарлы жүйе мүшелерінің біріншілік және қайталама (метастатикалық) ісіктері: өт қабының қатерлі ісігі, ұйқы безі және ОБД басының ісігі, сондай-ақ құрамында болуы бауырда әртүрлі локализациядағы ісіктердің метастаздары (көп таралған асқазан обыры, Ходжкин ауруы);
  • Бауыр мен өт жолдарының паразиттермен инфекциясы (альвеококкоз, эхинококты киста және т.б.).

Обструктивті сарғаюдың ең көп тараған себептеріне ісіктер (бауыр, өт жолдары, ұйқы безі басы) және өт тас ауруы жатады. Өт шығару жүйесінің туа біткен ақаулары және паразиттік аурулар әлдеқайда аз кездеседі. Егде жаста калкулезді (өт тастарына байланысты) және ісіктердің бітелуі басым болады, 40 жастан аз жаста өт тас ауруы жиі кездеседі.

Ол екі елі ішектің ойық жарасы және жедел аппендицит (соқыр ішектің бауыр қақпасы аймағында орналасқан жағдайда) бұл патологиялық синдромның өте сирек себептері болып табылады.

Холестаз (он екі елі ішекке өттің азаюы) көбінесе тастардың өт қабынан шығатын түтіктерге көшуіне байланысты болады. Түтіктерде тастардың пайда болуы әлдеқайда сирек байқалады. Олар әдетте бауыр коликінің ұстамасы кезінде өт қабынан холедохқа (жалпы өт жолына) өтеді. Үлкен тас одан өте алмаған кезде бітеліп қалған арна пайда болады. Кейде Одди сфинктерінің ұзаққа созылған спазмы (ОБД-да орналасқан тегіс бұлшықет) салдарынан жалпы өт өзегінің терминалдық бөлігінде тіпті ұсақ тастар да тұрып қалады.

Өт жолдарында тастардың болуы холелитиазбен ауыратын науқастардың шамамен 20% диагнозы қойылған. Өт тас ауруынан туындаған холестаз кезіндегі сарғаю 65% жағдайда өтпелі сипатқа ие. Оның белгілері тастар ішекке өткеннен кейін басылады. ОБД стенозының (тарылуы) жиілігі 25% құрайды.

Ұйқы безі-гепатобилиарлы аймақтың ісіктері 37% жағдайда сарғаюды тудырады. Жиілігі бойынша бірінші орында ұйқы безі басының ісігі және ОБД, екінші орында - негізгі өт жолдары мен өт қабының ісіктері. Бауыр мен оның түтіктерінің ісіктері өте сирек кездеседі.

Обструктивті сарғаю белгілері

Обструктивті сарғаюдың белгілері
Обструктивті сарғаюдың белгілері

Аурудың жалпы белгілері:

  • Оң жақта эпигастрий аймағында және қабырға астында бірте-бірте күшейетін түтіккен ауырсыну;
  • Қара зәр және түсі өзгерген, бос нәжіс;
  • Терінің, шырышты қабаттардың және көз склерасының сарғаюы; терінің сарқыраған түсі бірте-бірте жер реңкіне ие болады;
  • Тері қышуы;
  • Жүректің айнуы, кейде құсу;
  • Тәбеттің төмендеуі, салмақ жоғалту
  • Дене температурасының жоғарылауы;
  • Кейбір жағдайларда тері бетінің үстінен шығып тұратын анық анықталған түзілістер түрінде қабақтарда сарғыш холестеринді шөгінділер;
  • Бауырдың ұлғаюы.

Өт жолдары тастармен бітеліп қалғанда ауырсыну түйілулі, өткір, кеуде аймағына, оң жақ қолтық пен жауырынға сәулеленуі мүмкін. Сарғаюдың сыртқы белгілері бауыр коликінің әлсіреуінен кейін 1-2 күннен кейін пайда болады. Бауыр аймағын пальпациялағанда ауырсынады. Өт қабы пальпацияланбайды. Қабырғаның астындағы оң жақтағы аймақты басу еріксіз тыныс алуды тудырады. Жүрек айну және құсу мүмкін.

Ұйқы безінің, ОБД, өт шығару жолдарының ісіктері кезінде ауырсыну күңгірттенеді, эпигастрий аймағында локализацияланған, арқаға сәулеленеді. Пальпацияда өт қабының кеңеюі анықталады, басқанда ауырсынусыз. Бауыр ұлғайған, серпімді немесе тығыз құрылымға ие, қатерлі процесспен түйіндік құрылымға ие. Көкбауыр сирек пальпацияланады. Сарғаюдың сыртқы белгілерінің алдында тәбеттің төмендеуі, терінің қышуы пайда болады.

Бауырдың ұлғаюы ұзаққа созылған обструктивті сарғаюдың жиі кездесетін белгілерінің бірі болып табылады. Бауыр өттің толып кетуіне және өт жолдарының қабынуына байланысты ұлғаяды.

Өт қабының ұлғаюы ОБД, ұйқы безінің басы және жалпы өт өзегінің терминалдық бөлігінің ісіктеріне тән. Бауырдың ұлғаюы науқастардың 75% -ында, өт қабының ұлғаюы 65% -ында кездеседі, бірақ лапароскопия кезінде ол науқастардың 100% дерлік диагноз қойылады.

Терінің қышуы көбінесе сарғаю белгілері пайда болғанға дейін, әсіресе аурудың ісік генезисінде мазалайды. Ол күшті, әлсіретеді және терапевтік агенттермен жойылмайды. Теріде сызаттар пайда болады, кішкентай гематомалар пайда болады. Салмақ жоғалту әдетте ісікке байланысты сарғаюмен байқалады.

Қызба негізінен өт жолдарының инфекциясымен, сирек – ісіктің құлауымен байланысты. Температураның ұзаққа созылуы - бауыр асты сарғаюын вирустық гепатиттен ажырататын дифференциалды белгі, сарғаю белгілері пайда болған кезеңде температура қалыпты шектерге дейін төмендейді.

Обструктивті сарғаюдың болжамы

Аурудың ұзақтығы кең ауқымда өзгереді: жалпы өт жолдарындағы тастардың қысқа мерзімді бітелуімен бірнеше күннен бастап ісік процестерімен бірнеше айға дейін. Обструктивті сарғаюдың болжамы негізгі аурудың ағымымен анықталады.

Обструктивті сарғаю диагностикасы

Обструктивті сарғаюдың диагностикасы
Обструктивті сарғаюдың диагностикасы

Оңай пальпацияланатын асқынған ісік болған жағдайда алдын ала диагноз қою қиын емес. Бірақ холестаздың бастапқы көріністерімен диагноз белгілі бір қиындықтарды тудырады, өйткені науқастың шағымдары мен жалпы клиникалық белгілері көптеген аурулардың белгілері болуы мүмкін. Обструктивті сарғаюды ерте диагностикалау үшін зертханалық әдістердің пайдасы аз. Холестерин, билирубин және сілтілі фосфатаза белсенділігінің жоғарылауы бауырішілік холестазға да, вирустық гепатитке де тән.

Сондықтан аспаптық зерттеу әдістері шешуші рөл атқарады, оның ішінде мыналар қолданылады:

  • Ультрадыбыстық диагностика Өт жолдарының кеңеюін, олардағы тастардың болуын және бауырдың ошақты зақымдануын анықтайды. Өт қабындағы тастардың локализациясы кезінде оларды анықтау ықтималдығы 90% құрайды, жалпы өт жолдарының терминалдық бөлігінде локализациямен - 25-30%. Сирек кездесетін қателіктерге өт қабының ісігін тастардың жиынтығы ретінде анықтау жатады.
  • Релаксациялық дуоденография Бұл әдіс – он екі елі ішектің жасанды гипотензия жағдайында рентгенографиясы. Ол Фростберг симптомын диагностикалау үшін қолданылады (төмен түсетін ұлтабардың ішкі бетінің деформациясы, нәтижесінде оның контуры «Е» әрпіне ұқсайды) және ұлтабар дивертикулы. Фростберг симптомы он екі елі ішекке метастаздары бар индуративті панкреатит немесе ұйқы безінің қатерлі ісігінің белгісі болып табылады.
  • Эндоскопиялық ретроградтық холангиопанкреатография (ERCP). OBD блокадасына күдік туындағанда ультрадыбыстық нәтижелер жеткіліксіз болғанда қолданылады. Бұл әдісте канюля (арнайы түтік) арқылы түтікке контраст агенті енгізіледі, содан кейін бірқатар рентгендік сәулелер алынады. ERCP кішкентай ісіктерді диагностикалауға, эпителий мен түтіктің мазмұнына цитологиялық және гистологиялық талдау жүргізуге мүмкіндік береді. Бұл өте ақпарат беретін әдіс, бірақ инвазивті болғандықтан ауыр асқынулармен бірге жүруі мүмкін.
  • Теркутандық транс-бауыр холангиографиясы Бауыр қақпаларындағы өт жолдарын блокадалауға арналған. Бұл жағдайда ультрадыбыстық бақылаумен жергілікті анестезиямен тері мен бауыр тіндері арқылы бауыр түтіктерінің біріне контраст агенті бар жұқа ине енгізіледі. Бұл әдіспен асқынулар саны ERCP-ге қарағанда көбірек (ішкі қан кету, өт ағу, перитонит).
  • Радиоизотопты бауыр сканерлеу. Ол бауырдың ісіктері мен паразиттік зақымдануларын (альвеококкоз) диагностикалау үшін, өт шығару жолындағы механикалық кедергіні басқа жолмен анықтау қиын болған кезде қолданылады.
  • Лапароскопия Бұл ең инвазивті әдіс және ол басқа әдістер дәл диагноз қою тұрғысынан тиімсіз болған жағдайда қолданылады. Метастаздарды анықтау, альвеококкоз кезінде бауырдың зақымдану дәрежесін анықтау және т.б. үшін лапароскопияны қолданған жөн.

Обструктивті сарғаюды емдеу

Обструктивті сарғаюды емдеу
Обструктивті сарғаюды емдеу

Бұл ауруды емдеу негізінен хирургиялық.

Консервативті терапия

Көкөністерге, жемістерге, сүт өнімдеріне бағытталған диетаны қамтиды. Азық-түлік бөлшек болуы керек, тағамдар - қайнатылған және езілген. Мүмкіндігінше сұйықтықты (шырындар, су) ішу ұсынылады.

Емдеу тек стационарда жүргізіледі, тамырға глюкоза, В тобының витаминдері, гепатопротекторлар, тромболитиктер және басқа да препараттар енгізіледі. Қажет болған жағдайда антибиотиктер, плазмаферез (қанды тазарту), энтеросорбция (детоксикация процедурасы) тағайындалады.

Хирургиялық емдеу

Обструктивті сарғаюды тудырған негізгі ауруға байланысты. Осыған байланысты оны орындауға болады:

  • Өт жолдарының сыртқы дренажы – өт шығару жүйесінің бітелуі кезінде өттің шығуын қалпына келтіру. Бұл жүйелі түрде қолдануға болатын аз инвазивті әдіс.
  • Эндоскопиялық холецистэктомия – құрсақ қабырғасындағы эндоскопиялық тесіктер арқылы өт қабын алу.
  • Эндоскопиялық папиллофинктеротомия – өт қабынан тастарды алу.
  • Холедохолитотомия – өт қабын алумен бірге жүзеге асырылады және жалпы өт өзегіндегі тастарды алып тастаудан тұрады, ол үшін оның алдыңғы қабырғасы ашылады.
  • Жартылай гепатэктомия – патологиялық процесс әсер еткен бауыр тінінің аймақтарын алып тастау.

Ұсынылған: