Баладағы құлақтың атеромасы
Құлақшаның айналасында көптеген май бездері бар, сондықтан бұл аймақта атероманың пайда болу ықтималдығы жоғары. Бұл баяу өсіп келе жатқан тері астындағы майлы ісік, жақсы сипатқа ие. Медициналық статистикаға сәйкес, атерома бастың жұмсақ тіндерінің ісіктерінің жалпы санының шамамен 0,2% құрайды. Ең жиі кездесетіні - құлақшасының атеромасы, өйткені ол жерде майлы қабат бар, бірақ бөртпеде шеміршек тіндері болмайды.
ICD-10 бойынша атерома коды: L72.1. Бұл триходермальды киста.
Құлақша маңындағы атероманың даму факторлары
Атероманың пайда болуының негізгі себебі – май безінің шығару жолының бітелуі. Бұл жағдай гормоналды теңгерімсіздік немесе май алмасуының бұзылуынан туындайды. Гормоналды сәтсіздік май бездерінің (glandulae sebacea) шамадан тыс жиналуын тудырады.
Атероманың басқа себептері:
- Себорея;
- Құлақ маңындағы терінің тыртықтары бар бас жарақаты;
- Құлаққа арналған пирсинг;
- Қант диабеті;
- Шамадан тыс терлеу;
- Күн сәулесінің инсоляциясы нәтижесіндегі гиперсалқындау немесе қызып кету;
- Гигиеналық ережелерді бұзу.
Жоғарыда көрсетілген себептердің нәтижесінде май безінің өзегі тарылып, оның құпиясының құрамы өзгереді, тығыздалады. Май безінің кистасының қуысы ұлғаяды, онда май, эпителийдің кератинденген бөлшектері, холестерин кристалдары жиналады. Бұл атероманың тұрақты түрде ұлғаюына және байқалуына әкеледі.
Құлақ маңындағы атерома белгілері
Патологияның дамуының басында, майлы секреция қалыңдаған кезде, бірақ безден шығу әлі бітелмеген кезде, тері астындағы майдың бөлінуі мүмкін. Оның тұтқырлығының жоғарылауы май безінің арнасының түпкілікті бітелуіне әкеледі. Процесс айтарлықтай баяу, ауырсыну немесе басқа жағымсыз көріністермен бірге жүрмейді.
Түзілген атероманың белгілері:
- Дөңгелек контур, шағын өлшем;
- Пальпация кезінде теріге дәнекерленбеген, тығыз консистенциялы эластикалық түзіліс анықталады;
- Атерома капсуласында шырышты сыр (детрит) бар;
- Атерома қабынуға, іріңге айналуы мүмкін;
- Май безінен шығуды қара нүкте түрінде көруге болады, атероманың қабынуы бар, шығу ақ дөңес ретінде анықталады;
- Атероманың теріге ішінара адгезиясы терінің қатпарланып жиналуын болдырмауы мүмкін;
- Атероманың жоғарылауымен қышу және жану пайда болуы мүмкін;
- Ісік қабынған кезде ауырсынудың пайда болуымен, іріңдеу аймағында тері температурасының жоғарылауымен, эпидермистің гиперемиясымен тері астындағы абсцесс дамиды;
- Атерома өздігінен ашылғанда іріңнің бір бөлігі бөлінеді, бірақ киста өзгеріссіз қалады және ісіктің қайталануы пайда болады;
- Қосымша инфекцияның қосылуы интоксикация белгілерімен көрінеді - әлсіздік, бас ауруы, шаршау, гипертермия, жүрек айнуы.
Көптеген жағдайларда атерома кездейсоқ анықталады - шашты жуу немесе жуу кезінде. Жүрекше аймағында допқа ұқсайтын ісік пайда болса, баланы дереу дәрігерге – хирургке немесе дерматологқа көрсету керек.
Балалардағы құлақ атеромасының патогенезі
Баладағы май кистасы туа біткен болуы мүмкін. Ол әрқашан қатерсіз, диагностикалық стандартқа сәйкес атероманы липомадан, дермоидты кистадан, ұлғайған лимфа түйінінен, фурункулоздан ажырату қажет.
Егер балада атерома туа біткен болмаса, оның пайда болуы 5-6 жаста және одан әрі - жыныстық жетілу кезінде май бездерінің өндірісінің жоғарылауынан туындауы мүмкін. Көбінесе балада атероманың пайда болуының себебі шаштың дұрыс алынбауы немесе гигиена ережелерін елемеу салдарынан эпидермистің зақымдануы болып табылады.
Құлақ астындағы атерома балаларда жиі ешбір жағдайда өзін көрсетпейді, бала ауырсынуды немесе ыңғайсыздықты сезінбейді. Қабыну және абсцесстің пайда болуымен тән белгілер пайда болады. Абсцесс өте үлкен болуы мүмкін. Егер ол ашылса, атерома капсуласы қалады және рецидивтерді тудырады. Одан түбегейлі құтылуға тек хирургия көмектеседі.
3-4 жасқа дейінгі балалардағы кішкентай атерома жойылмайды, ісік динамикада бақыланады. 4 жылдан кейін атерома капсуласы жалпы анестезиямен қабығынан тазартылады. 7 жастан асқанда жергілікті анестезия қолданылады. Балалардағы атероманы жоюға арналған хирургиялық араласу 30-40 минутқа созылады, бұл қарапайым манипуляция деп саналады. Бұл операция бастың жұмсақ тіндерінің инфекциясы, флегмонаның пайда болуы сияқты асқынулардың алдын алады.
Атероманы жоюдың заманауи әдісі бар – оны баланың терісінде із қалдырмайтын радиотолқынды пышақпен «буландыру». Мұндай емдеу өте тиімді, өйткені ол қайталану қаупін жояды және тыртықтардың пайда болуына әкелмейді.
Құлақтың артындағы атерома
Мұндай ісік өте сирек пайда болады, өйткені құлақтың артындағы тінде май қабаты жоқ дерлік. Мұндай киста сілекей безінің атеромасынан ажыратылады, визуалды тексеруден басқа, рентгендік зерттеу, лимфа түйіндерінің ультрадыбыстық зерттеуі және компьютерлік томография. Қабыну белгілері болмаса, құлақ артындағы атерома «суық кезеңде» кесіледі, ал алынған материал диагнозды растау үшін гистологиялық талдауға жіберіледі.
Атероманы липомадан дер кезінде ажырату маңызды, бұл өте қиын, өйткені аурулардың белгілері ұқсас. Құлақ астындағы кеңістіктің липомасы да, атеромасы да тығыз құрылымға ие, олар ауыртпалықсыз. Дегенмен, атероманың бетінде кейде без түтігінің сыртқа шығатын жерінде қара нүктені ажыратуға болады. Құлақ артындағы атероманың қабынуымен ауырсыну пайда болады, іріңдеу аймағындағы терінің температурасы көтеріледі.
Атероманың абсцесске немесе флегмонаға айналуы интоксикация белгілеріне әкеледі және олар:
- Гипертермия;
- Бас ауруы;
- Әлсіздік, шаршау;
- Жүрек айнуы.
Құлақ артындағы атероманың өздігінен ашылуымен ірің тері асты тіндері арқылы таралып, құлақ арнасына және жүрекшенің шеміршек тініне төгіледі. Интоксикация пайда болады, сепсистің даму қаупі бар.
Құлақ артындағы атероманы жою құлақ артындағы лимфа түйіндері мен қан тамырларының зақымдану қаупімен қиындайды.
Заманауи технологиялар қолданылса, операция ауыртпалықсыз және жылдам өтеді:
- Лазерлік хирургия;
- Радио толқынды операция.
Оларды қолданғаннан кейін тыртық қалмайды, қайталанбайды.
Құлақ жарығында атерома
Құлақ жармасында қатерсіз ісіктің пайда болуы бұл аймақта шеміршек тіні бар жерлерде жоқ тері астындағы майлы тіндердің болуына байланысты. Көбінесе атероманың пайда болуы жарақаттану, пункция кезінде лобтың тіндерінің зақымдануынан туындайды. Бұл орган гормоналды түрде тәуелді емес, сондықтан гормоналды теңгерімсіздік және жыныстық жетілудің басталуы сирек атероманың пайда болуын тудыратын факторларға айналады.
Құлақ жармасындағы атероманың басқа себептері:
- Құлақ жармасының пункциясы кезіндегі тіндердің инфекциясы;
- Пункция орнын түйіршіктеу;
- Құлақ жарғағының көгерген, жыртылған, келоидты тыртық пайда болуымен зақымдануы;
- Тұқым қуалаушылық.
Атерома белгілері:
- 40-50мм өлшемге дейін тығыздау;
- Ауырсыну немесе ыңғайсыздық жоқ;
- Инфекция фонында сырға немесе қыстырғыш тағу процесінде қабыну, абсцесстің пайда болуы;
- Атерома капсуласы орнында қалуына байланысты түзілістің өздігінен ашылуынан кейін іріңнің қайта жиналуы.
Құлақ жармасындағы атероманы кішкентай болған кезде алып тастаған жөн. Бұл жағдайда операция тез, салдары жоқ, көрінбейтін шрамның пайда болуымен өтеді. Үлкен киста сатысында атероманы алып тастау абсцесстің даму қаупінің жоғарылауына әкеледі.
Құлақ артындағы атероманың диагностикасы
Құлақ артындағы атероманы тері астындағы тіндердің түзілімдерінен дер кезінде ажырату маңызды, мысалы:
- Лимфангиоманың бастапқы кезеңі;
- Липома;
- фиброма;
- Папиллома;
- Хондрома;
- Құлақ артындағы дермоидты киста;
- Лимфаденит;
- Тері асты клетчаткасының фурункуласы.
Негізгі диагностикалық әдістер:
- Білімді, аймақтық лимфа түйіндерін дерматологтың, дермато-онкологтың тексеруі және пальпациясы;
- Рентгенография, бас сүйегінің томографиясы;
- Отоскопия (ішкі есту жолының ерекшеліктерін зерттеу);
- Лимфа түйіндерінің УДЗ;
- Құлақ арнасынан жағындылардың цитологиясы;
- Операциядан кейін алынған тіндердің биопсиясы және гистологиясы.
Зертханалық диагностикалық әдістер:
- Жалпы және биохимиялық қан сынағы;
- Толық зәр анализі, қант деңгейін анықтау;
- RW қан сынағы.
Неоплазманың қатерлі ісік қаупін толығымен алып тастау керек. Атерома қатерсіз ісік болып саналғанымен, оны қатерлі ісік қаупі бар ұқсас жағдайлардан ажырату керек.
Құлақ жарығындағы атероманы емдеу
Атероманы жою тек хирургиялық емдеу әдісін қамтиды. Басқа әдістер ісіктен толық құтылуға қабілетті емес. Кистаны ашып, онда жиналған май секрециясын кетірудің өзі мәселе шешілмейді.
Хирургиялық араласу әдістері:
- Кистаны дәстүрлі әдіспен энуклеациялау – киста жергілікті анестезиямен ашылады, оның мазмұны стерильді салфеткада көрсетіледі, атерома капсуласы сау тінге кесіледі;
- Лазерлік хирургия - қабыну белгілерінсіз ұсақ атеромаларды жою үшін қолданылады;
- Радиотолқынды операция - ұзақ уақыт бойы оңалту мен тігіс салуды қажет етпейді, тыртық бір аптада жазылады.
Атероманы кез келген әдіспен алып тастағаннан кейін алынған тіндер гистологиялық зерттеуден өтеді.
Құлақ артындағы атероманы емдеу
Мұндай локализациядағы ісік тек хирургиялық жолмен емделеді. Оны алып тастау алдын ала дайындықты қажет етеді, өйткені құлақтың артындағы кеңістік қан тамырларына бай, онда лимфа түйіндері бар. Мұқият диагноз қайталану және асқыну қаупін жояды.
Құлақ артындағы атероманы кетіру әдістері:
- Скальпельді қолданатын дәстүрлі әдіс іріңді мазмұны бар қабынған ісіктерді акциздеу үшін қолданылады. Киста ашылады, дренажланады, қабыну процесі басылғаннан кейін капсула сау тінге кесіледі;
- Лазерлік әдіс – қабыну белгілері жоқ ұсақ атеромалар жойылады және қан тамырлары бір уақытта коагуляцияланады, тігіс 5-7 күнде жазылады;
- Радиотолқын әдісін қолдану арқылы ісік пен киста қуысын булану – асқынусыз және косметикалық ақау қалдырмайтын жұмсақ әдіс.
Баланың құлағының артында немесе оның жармасында атероманың пайда болуы дәрігерге қаралудың себебі болып табылады. Егжей-тегжейлі диагностикадан кейін емдеудің жалғыз мүмкін әдісі қолданылады - киста мембранасымен бірге ісіктерді түбегейлі жою.
