Бауыр абсцессінің белгілері және емі
Бауыр абсцессі – бұл органның паренхимасында некрозға және іріңге толы қуыстың пайда болуына әкелетін қабыну процесінің салдары. Бауыр абсцессімен ауыратын науқастардың негізгі санаты - орта және егде жастағы науқастар. Ауру қайталама болып табылады, яғни ол басқа патологиялардың нәтижесінде пайда болады. Іш қуысының барлық іріңді түзілімдерінің ішінде бауыр абсцессі жалпы жағдайлардың 48% құрайды, яғни ол жиі тіркеледі. Ерлер әйелдерге қарағанда 2,5 есе жиі ауырады.
Жіктеу
Оқшау орнына қарай бауырдың оң және сол жақ бөлігінің абсцессі ажыратылады. Оң жақ бөліктің абсцессі сол жақ бөлікке қарағанда 5 есе жиі кездеседі.
Этиологиясы бойынша:
- Паразиттік;
- Бактериялық.
Патогенезі бойынша:
- Гематогенді абсцесс - қан ағымымен инфекция бауырға түсті;
- Холангиогенді абсцесс – инфекция көзі өт жолдарынан шыққан;
- Байланыстағы, жарақаттан кейінгі абсцесс – іш қуысы мүшелерінің жарақаты немесе зақымдануы нәтижесінде пайда болатын абсцесс;
- Криптогенді абсцесс - белгісіз инфекция көзі бар, 10% жағдайда кездеседі.
Пайда болуына байланысты біріншілік және екіншілік абсцесс ажыратылады. Іріңді қуыстары бар бауырдың бір және бірнеше зақымдалуы диагнозы қойылады.
Бауыр абсцессінің себептері мен патогенезі
Бауыр тіндерінде қабыну процесінің таралуының маңызды шарты жергілікті және жалпы иммунитеттің төмендеуі болып табылады. Көбінесе инфекциялық процесті стрептококк және алтын стафилококк, клебсиелла, ішек таяқшалары, энтеробактериялар, анаэробты таяқшалар, аралас флора қоздырады. Олар бауырға келесі аурулар мен жағдайлардың нәтижесінде енеді:
- Холелитиаз;
- Холесистит;
- Холангит;
- Өт жолдарының онкологиялық зақымдануы (холангиокарцинома), ұйқы безі;
- Сепсис, тоқ ішек ісігі;
- Аппендицит;
- Ойық жаралы колит;
- Дивертикулит;
- Эхинококк, домалақ құрт, дизентериялық амеба инвазиясы;
- Асқорыту трактінің немесе лейкоздың химиотерапиясы нәтижесінде Candida тектес саңырауқұлақтар колонияларының таралуы;
- Стероидтер мен цитостатиктерді қабылдаудың салдары;
- Бауырдың зақымдануы, осы органға операциядан кейінгі асқынулар;
- Бауырдың паразиттік және паразиттік емес кисталары;
- Бауырдың спецификалық гранулемасы.
Бауырға енген кезде бактериялар колониялары көбейіп, оның паренхимасының жасушаларын бұзады. Нәтижесінде инфильтрат, некротикалық аймақтар пайда болады. Бауыр ұлпасы ерігеннен кейін талшықты тіннің капсуласымен шектелген іріңге толы қуыс пайда болады.
Паразиттер бауырға ішектен қақпа вена жүйесі арқылы енеді. Сондықтан олар тропоизоттардың түрін алып, бауырдың капиллярларын толығымен бітеп тастайды. Гепатоциттер қоректенуден айырылады, некроздар түзілетін некроз аймақтары пайда болады.
Тәуекел тобына бауыр циррозы, қант диабеті, ұйқы безінің патологиясы, ас қорыту жолдарының онкологиялық аурулары бар науқастар, сондай-ақ егде жастағы адамдар, бауыр трансплантациясы жасалғандар жатады.
Симптомдар
Негізгі симптом – оң жақ қабырға астының иыққа, жауырын астына таралатын, ауыратын сипаттағы тұрақты түтіккен ауырсыну. Ауырсыну синдромы ауырлық сезімімен бірге жүреді, науқас оң жақпен жатқанда күшейеді.
Абцесстің басқа көріністері:
- Бауырдың ұлғаюы, пальпацияда байқалады, қабырға доғасының астынан шығып тұрады;
- Пальпацияда нәзіктік;
- Тәбеттің төмендеуі немесе болмауы;
- Жүрек айнуы;
- метеоризм;
- Диарея;
- Гипертермия, қалтырау;
- Интоксикация көріністері (тахикардия, қатты тер, әлсіздік);
- Көз склерасының сары түсі;
- Жер түсі;
- Кенеттен салмақ жоғалту;
- Бауырдың ұлғаюы диафрагманың тітіркенуінен туындаған ықырық.
Аурудың асқынуы
Бауыр абсцессін емдеу үшін барлық мүмкін шаралар қабылданбаса, оның болжамы өте нашар болуы мүмкін.
Емделмеген бауыр абсцессінің салдары:
- Перитонит, абсцесстің жарылуы және құрсақ қуысына іріңнің, некротикалық тіндердің төгілуіне байланысты сепсис;
- Диафрагма күмбезінің астында іріңнің жиналуынан болатын диафрагма асты абсцессі;
- Перикардит, перикард қапшығына іріңнің түсуінен перикардтың тампонадасы;
- Асцит;
- Жаға веналар жүйесіндегі қысымның жоғарылауынан қан кету;
- Ми құрылымдарының абсцессі;
- Өкпенің септикалық эмболиясы;
- Плевра қуысына амебалық абсцесстің жарылуы салдарынан өкпе мен плеврада фистулалардың дамуы.
Диагностика
Бауыр абсцессін белгілері бойынша ұқсас аурулардан ажырату қиын болғандықтан, науқастың шағымдарын, анамнезін дұрыс бағалау маңызды. Дәрігер шағымдардың сипатын, инфекция ошақтарының болуын, операцияларды, жарақаттарды, ауыр ауруларды анықтайды.
Бауыр абсцессін диагностикалауға арналған зертханалық зерттеулер:
- Қан мен зәрдің жалпы анализі – лейкоциттер санының жоғарылауы, гемоглобиннің төмендеуі, лейкоциттер формуласының ығысуы;
- Биохимия үшін қан сынағы – билирубин, алт, schf, асты жоғарылауы;
- Бактериялық қан дақылдары – инфекция қоздырғышын іздеу кезінде маңызды;
- Ішектен тыс амебиаз, дизентериялық амеба кисталары үшін нәжіс талдауы;
- Теркутандық пункция арқылы алынған іріңді экссудаттың аспирациясын зерттеу.
Аспаптық диагностика әдістері:
- Іш қуысының рентгенографиясы – асцит белгілері, бауырда сұйықтық пен ірің бар қуыстың болуы;
- Гепатобилиарлы жүйенің ультрадыбыстық зерттеуі – абсцесс қуысының көлемін және орналасуын анықтайды;
- МРТ, құрсақ қуысының MSCT - емдеу тактикасын түсіндіру үшін абсцесстердің орналасуын, санын және мөлшерін бағалайды;
- радиоизотопты бауыр сканері - бауырды қанмен қамтамасыз етудегі ақауларды, абсцесс локализациясын анықтайды;
- диагностикалық лапароскопия - кішігірім камера мен құралдар абсцессті ағызу үшін құрсақ қуысына кішкене тіліктер арқылы енгізіледі.
Бауыр абсцессін іріңді холециститтен, плевриттен, субфрениялық абсцесстен ажырата білу керек.
Бауыр абсцессін емдеу
Бауыр абсцессін хирург, гастроэнтеролог, қажет болған жағдайда инфекционист емдейді. Стандартты тактикаға аз инвазивті араласулармен біріктірілген антибиотикалық терапия кіреді.
Мүмкін манипуляциялар мен процедуралар:
- Ультрадыбыстық бақылаумен абсцессті дренаждау;
- Аспиратты бактериологиялық зерттеу арқылы іріңді кетіру үшін 3-7 күн бойы дренажды катетерлерді орнату;
- К/і антибиотиктер (Амоксиклав, Клиндамицин, Цефтриаксон);
- Протозойға қарсы препараттармен емдеу (Метронидазол, Тинидазол, Дилоксанид);
- Кэндиоз кезінде амфотерицин В тамшылатып енгізу;
- Асқынған абсцессті емдеуде зақымдалған тіндерді хирургиялық кесу;
- Емдеуден кейінгі қалпына келтіру кезіндегі диета №5.
Бауыр абсцессінің пайда болуын болдырмау үшін осы патологияның дамуын тудыратын ауруларды уақтылы емдеу керек.
